Inteligencja emocjonalna odnosi się do zdolności postrzegania, kontrolowania i oceniania emocji. Niektórzy badacze sugerują, że inteligencji emocjonalnej można się nauczyć i ją wzmocnić, podczas gdy inni twierdzą, że jest to cecha wrodzona. Jak jest w rzeczywistości?
Inteligencja emocjonalna, czyli EQ zamiast IQ. O co w tym chodzi?
Zdolność do wyrażania i kontrolowania emocji jest niezbędna tak samo, jak zdolność do rozumienia, interpretowania i reagowania na emocje innych ludzi. Wyobraźmy sobie sytuację, w której nie potrafimy zrozumieć, kiedy nasz przyjaciel jest smutny lub kiedy współpracownik jest zwyczajnie zły. Psychologowie określają tę umiejętność mianem inteligencji emocjonalnej, a niektórzy eksperci sugerują nawet, że może być ona znacznie istotniejsza niż popularne IQ.
Pojawiło się już na świecie wiele różnych testów mierzących poziom tzw. inteligencji emocjonalnej. Testy takie zazwyczaj dzielą się na dwa rodzaje: testy samoopisowe i testy zdolności. Testy typu self-report są najbardziej upowszechnione, ponieważ są zdecydowanie najłatwiejsze do przeprowadzenia i oceny. Respondenci odpowiadają na pytania lub stwierdzenia, oceniając swoje własne zachowania.
Na przykład, na stwierdzenie takie jak “Często czuję, że rozumiem, co czują inni“, osoba badana może opisać to stwierdzenie jako nie zgadzam się, trochę się nie zgadzam, zgadzam się lub zdecydowanie się zgadzam. Testy umiejętności polegają z kolei na tym, że ludzie reagują na sytuacje, a następnie oceniają swoje umiejętności. Metody te wymagają jednak często zademonstrowania swoich umiejętności, które następnie są oceniane przez osobę trzecią.
Jeśli bierzemy udział w teście inteligencji emocjonalnej przeprowadzanym przez specjalistę od zdrowia psychicznego, oto dwie miary, które mogą być użyte:
- Test Inteligencji Emocjonalnej Mayera-Saloveya-Caruso (MSCEIT) oparty na umiejętnościach, który mierzy cztery gałęzie modelu EI Mayera i Saloveya. Osoby badane tą metodą wykonują zadania mające na celu ocenę ich zdolności do postrzegania, identyfikowania, rozumienia i zarządzania emocjami.
- Inwentarz Kompetencji Emocjonalnych i Społecznych (ESCI) – oparty na starszym instrumencie znanym jako Kwestionariusz Samooceny i polega na tym, że osoby, które znają daną osobę, oceniają jej zdolności w kilku różnych kompetencjach emocjonalnych. Test ma na celu ocenę zdolności społecznych i emocjonalnych, które pomagają wyróżnić ludzi jako silnych liderów.
Istnieje oczywiście szereg innych, o wiele bardziej nieformalnych zasobów online, z których wiele jest darmowych, aby zbadać swoją inteligencję emocjonalną.
Składowe badań inteligencji emocjonalnej
Badacze sugerują, że istnieją cztery różne poziomy inteligencji emocjonalnej, w tym percepcja emocji, zdolność rozumowania z wykorzystaniem emocji, zdolność rozumienia emocji oraz zdolność zarządzania emocjami (Salovey P, Mayer J. Emotional Intelligence. Imagination, Cognition, and Personality. 1990;9(3):185-211.)
- Postrzeganie emocji: Pierwszym krokiem w zrozumieniu emocji jest ich dokładne postrzeganie. W wielu przypadkach może to obejmować zrozumienie sygnałów niewerbalnych, takich jak język ciała i mimika twarzy.
- Myślenie emocjami: Kolejny krok polega na wykorzystaniu emocji do wspierania myślenia i aktywności poznawczej. Emocje pomagają ustalić priorytety, na które zwracamy uwagę i reagujemy; reagujemy emocjonalnie na rzeczy, które przyciągają naszą uwagę.
- Zrozumienie emocji: Emocje, które odczuwamy mogą nieść ze sobą wiele różnych znaczeń. Jeśli ktoś wyraża gniewne emocje, obserwator musi zinterpretować przyczynę gniewu tej osoby oraz to, co może on oznaczać. Na przykład, jeśli nasz szef zachowuje się gniewnie, może to oznaczać, że jest niezadowolony z naszej pracy, albo że dostał mandat za przekroczenie prędkości w drodze do pracy lub że pokłócił się ze swoim partnerem.
- Zarządzanie emocjami: Umiejętność skutecznego zarządzania emocjami jest kluczową częścią inteligencji emocjonalnej i najwyższym jej poziomem. Regulowanie emocji i odpowiednie reagowanie, jak również reagowanie na emocje innych to ważne aspekty zarządzania emocjami.
Te cztery gałęzie modelu są uporządkowane według złożoności, z bardziej podstawowymi procesami na niższych poziomach i bardziej zaawansowanymi na wyższych. Na przykład, najniższe poziomy obejmują spostrzeganie i wyrażanie emocji, podczas gdy wyższe poziomy wymagają większego świadomego zaangażowania i obejmują regulację emocji.
Wpływ inteligencji emocjonalnej
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie nauczaniem i uczeniem się inteligencji społecznej i emocjonalnej. Programy społecznego i emocjonalnego uczenia się stały się standardową częścią programu nauczania w wielu szkołach na całym świecie. Celem tych inicjatyw jest nie tylko poprawa zdrowia i samopoczucia, ale także pomoc uczniom w osiąganiu sukcesów w nauce i zapobieganie mobbingowi. Istnieje wiele przykładów na to, jak inteligencja emocjonalna może odgrywać rolę w codziennym życiu.
Osoby o silnej inteligencji emocjonalnej są w stanie brać pod uwagę perspektywy, doświadczenia i emocje innych ludzi i wykorzystywać te informacje do wyjaśnienia, dlaczego ludzie zachowują się tak, a nie inaczej.
Myślenie przed reakcją
Ludzie inteligentni emocjonalnie wiedzą, że emocje mogą być potężne, ale również tymczasowe. Kiedy ma miejsce silnie naładowane emocjonalnie wydarzenie, takie jak złość na współpracownika, inteligentną emocjonalnie reakcją jest poświęcenie trochę czasu przed odpowiedzią. Dzięki temu każdy może uspokoić swoje emocje i pomyśleć bardziej racjonalnie o wszystkich czynnikach otaczających kłótnię.
Większa świadomość siebie
Ludzie inteligentni emocjonalnie są nie tylko dobrzy w myśleniu o tym, jak inni ludzie mogą się czuć, ale są również biegli w rozumieniu swoich własnych uczuć. Samoświadomość pozwala ludziom rozważyć wiele różnych czynników, które przyczyniają się do powstania w nich danychemocji.
Empatia dla innych
Dużą częścią inteligencji emocjonalnej jest zdolność do myślenia i empatii w stosunku do tego, co czują inni ludzie. Często wiąże się to z zastanowieniem się, jak zareagowalibyśmy, gdybyśmy znaleźli się w tej samej sytuacji.
Jak korzystać z potęgi emocjonalnej inteligencji?
Inteligencja emocjonalna może być wykorzystywana na wiele różnych sposobów w codziennym życiu. Niektóre różne sposoby praktykowania inteligencji emocjonalnej obejmują:
- Umiejętność przyjmowania krytyki i odpowiedzialności,
- Zdolność do przejścia do następnego etapu po popełnieniu błędu,
- Umiejętność mówienia “nie”, gdy jest to konieczne,
- Umiejętność dzielenia się swoimi uczuciami z innymi,
- Umiejętność rozwiązywania problemów w sposób, który jest korzystny dla wszystkich empatia dla innych ludzi,
- Doskonałe umiejętności słuchania,
- Wiedzieć, dlaczego robi się rzeczy, które się robi,
- Nie osądzanie innych.
Inteligencja emocjonalna jest niezbędna na drodze do osiągnięcia dobrej komunikacji interpersonalnej. Niektórzy eksperci uważają, że ta umiejętność jest ważniejsza w określaniu sukcesu życiowego niż samo IQ. Na szczęście istnieją metody, które można wykorzystać, aby wzmocnić swoją własną inteligencję społeczną i emocjonalną.
Zrozumienie emocji może być kluczem do lepszych relacji, lepszego samopoczucia i silniejszych umiejętności komunikacyjnych.
Jak poprawić nasze umiejętności emocjonalne?
Bycie inteligentnym emocjonalnie jest ważne, ale jakie kroki możemy podjąć, aby poprawić swoje własne umiejętności społeczne i emocjonalne? Oto kilka wskazówek.
Słuchanie
Jeśli chcemy zrozumieć, co czują inni ludzie, pierwszym krokiem jest zwrócenie uwagi. Należy poświęcić czas na słuchanie tego, co ludzie próbują nam powiedzieć, zarówno werbalnie, jak i niewerbalnie. Język ciała może nieść ze sobą wiele znaczeń. Kiedy wyczujemy, że ktoś czuje się w określony sposób, zastanówmy się nad różnymi czynnikami, które mogą przyczynić się do powstania tej emocji.
Wczuwanie się w sytuację
Odbieranie emocji jest bardzo ważne, ale musimy również umieć postawić się w sytuacji drugiej osoby, aby naprawdę zrozumieć jej punkt widzenia. Ćwiczmy empatyzowanie z innymi ludźmi. Wyobraźmy sobie, jak bowiem byśmy się czuli w sytuacji drugiego człowieka. Takie działania mogą pomóc zbudować emocjonalne zrozumienie konkretnej sytuacji, a także rozwinąć silniejsze umiejętności emocjonalne w dłuższej perspektywie.
Refleksja
Umiejętność rozumowania emocji jest ważną częścią inteligencji emocjonalnej. Zastanówmy się, jak nasze własne emocje wpływają na podejmowane przez nas decyzje i zachowania. Kiedy myślimy o tym, jak reagują inni ludzie, oceńmy rolę, jaką odgrywają ich emocje. Dlaczego ta osoba czuje się w ten sposób? Czy istnieją jakieś niewidoczne czynniki, które mogą przyczyniać się do tych uczuć? W jaki sposób nasze emocje różnią się od emocji tej osoby? W miarę zgłębiania tych pytań, może się okazać, że łatwiej jest nam zrozumieć rolę, jaką emocje odgrywają w myśleniu i zachowaniu ludzi.
Wady i pułapki
Posiadanie niższych umiejętności w zakresie inteligencji emocjonalnej może prowadzić do wielu potencjalnych pułapek, które mogą wpływać na wiele obszarów życia, w tym pracę i związki. Ludzie, którzy mają mniej rozwinięte umiejętności emocjonalne, mają tendencję do wdawania się w częstsze kłótnie, mają niższą jakość związków i słabe umiejętności radzenia sobie z ładunkiem emocjonalnym.
Niski poziom inteligencji emocjonalnej może mieć wiele wad, ale posiadanie bardzo wysokiego poziomu umiejętności emocjonalnych może również wiązać się z wyzwaniami. Badania sugerują, że osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej mogą być w rzeczywistości mniej kreatywne i innowacyjne. Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej mogą mieć trudności z przekazywaniem negatywnych informacji zwrotnych z obawy przed zranieniem uczuć innych osób. Analizy pokazały również, że wysokie EQ może być czasem wykorzystywane do celów manipulacyjnych i zwodniczych.
Czy EQ to klucz do życiowego sukcesu?
Inteligencja emocjonalna jako termin pojawiła się w naszym słowniku dopiero około 1990 roku. Mimo że jest to stosunkowo nowa kwestia, zainteresowanie ogromnie wzrosło. Już w latach trzydziestych XX wieku psycholog Edward Thorndike opisał pojęcie “inteligencji społecznej” jako zdolności do dogadywania się z innymi ludźmi.
W latach 40. XX wieku psycholog David Wechsler zaproponował, że różne efektywne komponenty inteligencji mogą odgrywać ważną rolę w tym, jak ludzie odnoszą sukcesy w życiu. W latach 50. XX wieku powstała szkoła myślenia znana jako psychologia humanistyczna, a myśliciele tacy jak Abraham Maslow skupili większą uwagę na różnych sposobach, w jakie ludzie mogą budować siłę emocjonalną.
Innym ważnym pojęciem, które pojawiło się w rozwoju inteligencji emocjonalnej, było pojęcie inteligencji wielorakich. Koncepcja ta została wysunięta w połowie lat 70. przez Howarda Gardnera, wprowadzając pomysł, że inteligencja to coś więcej niż tylko pojedyncza, ogólna zdolność.
W 1995 roku pojęcie inteligencji emocjonalnej zostało spopularyzowane po opublikowaniu książki Daniela Golemana “Inteligencja emocjonalna: Dlaczego może mieć większe znaczenie niż IQ?” Od tamtej pory temat inteligencji emocjonalnej cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem opinii publicznej i stał się ważny w dziedzinach spoza psychologii, w tym w edukacji i biznesie.